Alimlər, kainatın uzaq bir nöqtəsində iki superkütləli qara dəliyin şiddətli toqquşması nəticəsində yaranan kosmos-zaman dalğalarını qeydə alıblar.
Manset.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, bu, indiyə qədər müşahidə edilən ən böyük qara dəlik birləşməsi hesab edilir.
Milyardlarla il əvvəl, hər birinin kütləsi Günəşinkindən 100 dəfə çox olan iki qara dəlik, bir-birinin ətrafında fırlanmağa başlamış və nəticədə birləşərək, Günəşinkindən təxminən 265 dəfə böyük yeni bir qara dəlik yaratmışdır. Bu toqquşma, Yerdən təxminən 10 milyard işıq ili uzaqlıqda baş verib.
Qravitasiya dalğalarının kəşfi: Ən güclü və eyni zamanada ən zəif siqnal
23 noyabr 2023-cü il tarixində, ABŞ-ın Vaşinqton və Luiziana ştatlarında yerləşən Lazer İnterferometr Qravitasiya-Dalğa Rəsədxanası (LIGO) stansiyalarında eyni vaxtda qeydə alınan qravitasiya dalğaları, qara dəliklərin birləşməsinin sönmə mərhələsini göstərdi. Siqnal yalnız bir saniyə ərzində aşkar edildi, lakin bu, kainatda müşahidə edilə biləcək ən şiddətli hadisələrdən biri hesab olunur.
Kardiff Universitetinin Qravitasiya Tədqiqatları İnstitutunun direktoru, professor Mark Hannam bu barədə deyib: "Bunlar kainatda müşahidə edə biləcəyimiz ən şiddətli hadisələrdir, lakin onlar Yerə çatdıqda ölçə biləcəyimiz ən zəif siqnallara çevrilirlər."
Qara dəliklərin böyük kütlələri və təəccübverici aşkarlar
Təhlil nəticəsində məlum olub ki, toqquşan qara dəliklər müvafiq olaraq 103 və 137 Günəş kütləsinə sahibdirlər. Bu dəyərlər qara dəliklərin əmələ gəlməsi nəzəriyyəsi ilə uyğun gəlmir. Professor Hannam bununla bağlı belə qeyd edib: "Qara dəliklərin bu kütlə diapazonunda əmələ gəlməməsi lazım olduğunu düşünmək üçün bir çox səbəb var."
Fiziklərin fikrincə, bu qeyri-adi böyük qara dəliklər, əvvəlki birləşmələrin nəticəsi ola bilər. Qara dəliklərin birləşməsi zamanı yaranan spin, yeni yaranan qara dəliyə ötürülür. "Biz əvvəllər bunun bəzi əlamətlərini görmüşük, lakin bu, ən ekstremal nümunə ola bilər," deyə professor Hannam əlavə edib.
Qravitasiya dalğaları kainata baxışımızı dəyişir
1990-cı illərə qədər, alimlər kainatı yalnız elektromaqnit şüalanma - görünən işıq, infraqırmızı və radio dalğaları vasitəsilə müşahidə edirdilər. Lakin LIGO kimi qravitasiya dalğası rəsədxanaları sayəsində, işıqla görünməyən hadisələr artıq qeydə alınmağa başlanıb.
Bu günə qədər təxminən 300 qara dəlik birləşməsi aşkar edilib. Əvvəlki rekord, Günəşdən 140 dəfə böyük qara dəliklə nəticələnmişdi. Lakin bu yeni toqquşma, 265 Günəş kütləsinə çatarək, əvvəlki rekordu iki dəfə üstələdi. Nəticələr, Şotlandiyanın Qlazqo şəhərində keçirilən GR-Amaldi konfransında təqdim olunacaq.
Professor Hannam bu kəşfi belə şərh edib: "Elmdə tez-tez olur ki, kainata fərqli gözlərlə baxmağa başlayanda gözlənilməz şeylər kəşf edirsən və bütün perspektivin dəyişir. Yaxın 10-15 il ərzində inşa edilən yeni detektorlarla, biz kainatdakı bütün qara dəliklərin birləşmələrini görə biləcəyik və bəlkə də heç gözləmədiyimiz sürprizlərlə qarşılaşa biləcəyik."
Nəticə: Kosmosun dərinliklərinə doğru yeni kəşflər
Bu əlamətdar tapıntı, kainatın ən təməl qanunlarını daha dərindən anlamağımıza kömək edəcək. Gələcəkdə bu cür kəşflərin sayının artması və onların kainatın mahiyyətinə dair suallara cavab tapmamıza kömək etməsi gözlənilir.
