Bugün, 15 iyul 2025-ci ildə, bəşəriyyətin Marsa ilk dəfə yaxından baxmasının 60 ili tamam olur.
Manset.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, 1965-ci ilin 15 iyulunda NASA-nın Mariner 4 kosmik gəmisi, Qırmızı Planetin səthini uçuş zamanı çəkdiyi 22 fotoşəkil ilə Yerə göndərib. Bu şəkillər Marsın, həm də digər planetlərin dərin kosmosdan çəkilmiş ilk yaxın plandır.
Yaxın şəkillər yeni dövrün başlanğıcı oldu
Mariner 4, 28 noyabr 1964-cü ildə buraxılıb və Marsa çatması üçün təxminən səkkiz ay vaxt lazım olub. Nəqliyyat vasitəsi ilə əlaqə yalnız 12 dəqiqəlik gecikmə ilə mümkündü, çünki Marsla Yerin arasındakı məsafə təxminən 220 milyon kilometr idi. Hər bir əmri 12 dəqiqə əvvəldən planlaşdırmaq tələb olunurdu.
Göndərilən ilk şəkil, insanlarda böyük həyəcan yaradırdı. NASA mühəndisi Bill Momsen, 2002-ci ildə verdiyi müsahibədə, ilk şəkillərin birində "linza çatlaması" ilə səhv salınan bir formanın olduğunu söyləyib. "Şəkildə bulud var idi, amma Marsda bulud yox idi! Biz cihazın nasaz olduğunu düşündük. Lakin sonradan məlum oldu ki, Marsda həqiqətən də buludlar mövcuddur," deyə Momsen bildirib.
Marsın yeni üzü
Bu şəkillərdə Marsın səthinin quru, kraterlərlə dolu, boş bir səhra kimi görünməsi, planetin həyat ehtimalına dair ümidləri sarsıtdı. 60 il əvvəl yayımlanan bu görüntülər, Ayın səthinə bənzəyən dərin kraterlər və digər qeyri-cazibədar xüsusiyyətlər göstərirdi. O zamanlar Marsda suyun, ya da həyatın varlığı ilə bağlı ümumiyyətlə çox ümidlər vardı.
Sadəcə 1 faiz baxıldı
Geri göndərilən ilk 22 şəkil yalnız Marsın səthinin 1 faizini əhatə edirdi. Bu şəkillər təsadüfən ağır kraterlərlə dolu bir bölgəni tutmuşdu. Bugünkü məlumatlarla isə Marsın səthi daha çox müxtəliflik göstərir: vulkanik bazalt düzənlikləri, qədim çay deltaları, toz fırtınaları və mavi gün batımları ilə zəngin mənzərələr var.
Keçən 60 il nələr öyrəndi?
Marsın keçmişi haqqında məlum olanlar hələ də məhduddur. Lakin son araşdırmalar göstərir ki, bir vaxtlar Marsın səthində su axmış, vulkanik fəaliyyətlər intensiv olub və bu fəaliyyətlər hələ də dərinliklərdə baş verə bilər. Həmçinin, Marsda buludlar, tufanlar və toz fırtınaları mövcuddur.
Növbəti kəşflər
Marsla bağlı yeni tapıntılar davam edir. Gələcəkdə Marsın daha çox hissəsi kəşf olunacaq və bu, bəlkə də planetin həyat ehtimalı ilə bağlı yeni nəzəriyyələrin yaranmasına səbəb olacaq.
