Duqlas və Sarah Alison (Douglas & Sarah Allison) Xarici Siyasət Mərkəzinin direktoru Lyuk Koffi ( Luke Coffey) İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələri ilə bağlı analitik yazı hazırlayıb.
Manşet.az xəbər verir ki, Koffi məqaləsində Azərbaycan ordusunun qələbəsi, bu qələbə nəticəsində regionda yaranan yeni siyasi və iqtisadi vəziyyətlə bağlı düşüncələrini ifadə edib. Onun fikrincə, regionda yaranan yeni reallığı nəzərə alaraq ABŞ Azərbaycanla bütün istiqamətdə olan münasibətlərini daha da inkişaf etdirməlidir.
Sfera.az saytı Duqlas və Sarah Alison Mərkəzində Cənubi Amerikadan Yaxın Şərqə qədər olan ölkələr üzrə araşdırmalara nəzarət edən Lyuk Koffinin məqaləsini təqdim edir:
Azərbaycan beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərini bərpa etdi və Cənubi Qafqazda regional iqtisadi lider olaraq qalmağa davam edəcək. Azərbaycan gələcəkdə Avropaya Rusiya qazına uyğun bir alternativ verərək Avropa üçün əhəmiyyətli bir enerji mənbəyi olaraq xidmət edə bilər. Bu gün Azərbaycan Qərblə Rusiya ilə münasibətləri arasında tarazlığı qorumağa çalışır. Azərbaycan regional olaraq müstəqilliyini mümkün olduğu qədər qorumağa çalışarkən Rusiya ilə İran arasında tarazlığı təmin edir. Dünyanın hər yerində böyük güc rəqabəti qızışanda ABŞ-ın Azərbaycanla əlaqəsini artırması lazımdır.
Müharibədən sonra Azərbaycan 3 şeyə nail ola bildi:
⦁ Azərbaycan beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərini bərpa etdi və təxminən üç onillik erməni işğalına son qoya bildi;
⦁ Azərbaycanın qələbəsi Cənubi Qafqazda və Xəzər regionunda ABŞ siyasətçilərinin bilməli olduğu yeni bir geosiyasi reallıq yaratdı;
⦁ Dünyanın hər yerində böyük güc rəqabəti qızışarkən, ABŞ-ın bir çox geosiyasi maraqlarının birləşdiyi Azərbaycanla əlaqəsini artırması lazımdır;
Bu həftə Azərbaycan və Ermənistan arasında İkinci Qarabağ müharibəsinin başlamasının bir ili tamam olur. 2020-ci ilin noyabr ayının əvvəlində müharibə başa çatdı, Ermənistan və Ermənistanın dəstəklədiyi separatçılar daha yaxşı təlim keçmiş və daha yaxşı təchiz olunmuş Azərbaycan ordusu tərəfindən məğlub edildi. Azərbaycan beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərini bərpa edə və təxminən üç onillik erməni işğalına son qoya bildi. Rusiya noyabrın 9-da atəşkəs sazişinə vasitəçilik etdi. Sazişin bir hissəsi olaraq, etnik cəhətdən ermənilərin yaşadığı Dağlıq Qarabağ bölgəsində Rusiya kiçik bir sülhməramlı qüvvə yaratdı.
Müharibənin başlamasından bir il sonra, artıq aydındır ki, Azərbaycanın qələbəsi Cənubi Qafqazda və Xəzər regionunda ABŞ siyasətçilərinin bilməli olduğu yeni bir geosiyasi reallıq yaradıb. Azərbaycan ABŞ-ın bir çox geosiyasi maraqlarının bir araya gəldiyi strateji bir bölgədə yerləşir. ABŞ böyük güc rəqabəti mövzusunda ciddi olsaydı, Azərbaycana yüksək səviyyəli səfərlərin sayını artıraraq Bakı ilə əlaqələri yaxşılaşdırardı.
ABŞ -ın milli maraqları üçün beş məsələ
Azərbaycan, ABŞ-ın bütün dünyada üzləşdiyi bir çox problemlərlə bağlı əhəmiyyətli, çox vaxt gözdən qaçırılan bir ölkədir. ABŞ-ın Azərbaycana yanaşmasını inkişaf etdirərkən amerikalı siyasətçilərin düşünməli olduğu beş məsələ var:
1. Transatlantik icma üçün enerji təhlükəsizliyi. Avropanın Rusiya neft və qazından asılılığını azaltdığı zaman, transatlantik cəmiyyət faydalanır. Azərbaycan Rusiyaya vacib bir alternativ təklif edir. Cənub Qaz Dəhlizi bunun bariz nümunəsidir. Təklif olunan Transxəzər Qaz Boru Kəməri nə vaxtsa reallaşsaydı, Azərbaycan Rusiyadan uzaq Avropanın enerji diversifikasiyasında daha böyük rol oynayardı.
2. Böyük güc rəqabəti kontekstində geostrateji mövqe. Geniş Avrasiya quru ərazisinin bir nöqtəsində bütün ticarət və tranzit üç ölkədən birini keçməlidir: Rusiya, Azərbaycan və ya İran. Qərblə Moskva və Tehran arasındakı münasibətlərin pozulması, Rusiya ilə İranın sərbəst şərqdən qərbə ticarət və enerji axını üçün əlverişli variant olmadığı anlamına gəlir. Bu ticarət nöqtəsi, bu dar keçidin ortasında yerləşən Azərbaycanın ikinci böyük şəhəri Gəncənin adını daşıyan Gəncə Gapıdır. Gəncə boşluğuna girişi saxlamaq ABŞ -ın bölgədəki hər hansı bir strategiyası üçün vacibdir.
3. İsraillə münasibətlər. Azərbaycan başqa bir həssas geosiyasi məsələ ilə bağlı ABŞ -ın etibarlı tərəfdaşı olduğunu sübut etdi: İsrail. Azərbaycan müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi bir ölkə olsa da, dünyəvi bir cəmiyyətdir və İsraillə çox yaxın münasibətlərə malikdir. Azərbaycanın Qirmizi Qəsəbə şəhəri, İsrail xaricində dünyanın yeganə yəhudi şəhəri olduğu düşünülür. Azərbaycan da İsrailə neftinin 40 faizini verir.
4. Mühüm bir diplomatik həmsöhbət. Bakıda tez-tez yüksək səviyyəli və həssas diplomatik görüşlər keçirilir. Azərbaycan son illərdə ABŞ və Rusiya hərbi liderləri arasında bir sıra yüksək səviyyəli görüşlərə ev sahibliyi etmişdir. Bu cür görüşlər xüsusilə ABŞ -Rusiya münasibətlərinin soyuq vəziyyətdə olması baxımından faydalıdır. ABŞ-a Suriyada hərbi qəzaların qarşısını almaq kimi məsələləri hərbiçi səviyyədə müzakirə etmək üçün siyasi olmayan bir fürsət təqdim edirlər.
5. Orta Asiyanın açarı. İqtisadi, mədəni, ticarət, tarixi və tranzit səbəblərə görə Azərbaycan, Orta Asiya ölkəsi olmasa da, transatlantik icma üçün bölgəyə açılan qapıdır. Bu, Gəncə boşluğunun vacibliyi nəzərə alınmaqla xüsusilə doğrudur. Bakı eyni zamanda bir çox Orta Asiya respublikaları ilə, xüsusən Qazaxıstan və Türkmənistanla sıx əlaqələr saxlayır - hər ikisi də Avropanın enerji ehtiyacları üçün çox əhəmiyyətli ola bilər.
