Bu yay Yerin fırlanma sürəti sürətlənib və bəzi günlər 24 saatdan bir qədər qısa olub. Alimlər bu dəyişiklikləri yaxından izləyir və vaxt hesablamalarına təsir göstərə biləcək kiçik, lakin vacib dəyişiklikləri araşdırırlar.
Manset.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, Beynəlxalq Yer Fırlanması və İstinad Sistemləri Xidməti ilə ABŞ-nin Dəniz Rəsədxanasının məlumatına görə, 10 iyul 2023-cü il, bu il ərzində ən qısa gün olaraq qeyd olunub. O gün, Yerin fırlanması 1,36 millisaniyə daha qısa olub. İyulun 22-də və avqustun 5-də də günlərin sırasıyla 1,34 və 1,25 millisaniyə qısalacağı gözlənilir.
Bir günün tamamlanması üçün Yerin öz oxu ətrafında 24 saat (86.400 saniyə) müddətinə fırlanması lazımdır, lakin praktiki olaraq, bu fırlanma zaman-zaman dəyişir. Ayın cazibə qüvvəsi, atmosferin mövsümi dəyişiklikləri və Yerin maye nüvəsinin hərəkətləri kimi amillər bu zaman dəyişkənliyinə səbəb olur.
Bu kiçik zaman fərqləri gündəlik həyatda çox hiss edilməsə də, kompüterlər, peyklər və rabitə sistemləri üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Atom saatları isə bu fərqləri kompensasiya etmək üçün istifadə olunur. 1955-ci ildən bəri mövcud olan bu saatlar, zamanın son dərəcə dəqiq ölçülməsini təmin edir.
Yerin sürətlənməsi, astronomlar tərəfindən həm də sabit ulduzlara nisbətən ölçülən Yerin mövqeyindən istifadə edərək izlənilir. 5 iyul 2024-cü ildə, atom saatlarının ixtirasından bəri ən qısa gün qeyd edilib — bu, 24 saatdan 1,66 millisaniyə qısa olub.
Kaliforniya Universitetinin Skripps Okeanoqrafiya İnstitutunun professoru Dunkan Aqnevin, Yerin fırlanmasının sürətinin 1972-ci ildən bəri sürətləndiyini qeyd edib, lakin bu tendensiyanın bəzən dalğalı olduğunu bildirib. 1972-ci ilə qədər Yerin fırlanması yavaşlamışdı və bu səbəbdən UTC sisteminə sıçrayış saniyəsi əlavə edilirdi. Həmin vaxtdan bəri UTC-yə yalnız 27 sıçrayış saniyəsi əlavə olunub.
2035-ci ilə qədər sıçrayış saniyəsinin tamamilə ləğv edilməsi planlaşdırılsa da, Aqnevinə görə, Yerin sürətlənməsi davam edərsə, bu zaman yeni bir sıçrayış saniyəsi tələb oluna bilər.
Yerin sürətlənməsinin əsas səbəblərindən biri Ayın cazibə qüvvəsi və gelgitlərdir. Ay ekvator üzərində olduqda Yerin fırlanmasını yavaşladır, ancaq şimal və cənubda mövqeyini dəyişəndə sürətləndirir. Eyni zamanda, atmosfer şəraiti də bu fırlanmanı sürətləndirir, çünki reaktiv axınlar nəticəsində atmosferin yavaşlaması bucaq momentumunun qorunması ilə Yerin sürətlənməsinə səbəb olur.
Bununla yanaşı, iqlim dəyişikliyi Yerin fırlanmasına təsir göstərir. Antarktidada və Qrenlandiyada buzların əriməsi Yerin fırlanma sürətini yavaşlatmaqda rol oynayır, çünki bu buzların dənizlərə yayılması, Yerin fırlanmasını yavaşladır.
Beynəlxalq Yerin Fırlanması Xidməti tərəfindən edilən araşdırmalar göstərir ki, Yerin fırlanma sürətinin sürətlənməsi bir sıra texnoloji və sistem problemləri yarada bilər. Məsələn, bu, GPS, rabitə və maliyyə sistemlərinin dəqiq işləməsini çətinləşdirə bilər.
