Fransa demokratiyası hansı istiqamətdə inkişaf edir? - Hökumət niyə çökdü? 

Fransa, 2025-ci ilin son rübünə siyasi təlatümlə qədəm qoydu. Baş nazir Fransua Bayru parlamentdə etimad səsi ala bilmədikdən sonra, ölkə hökumətində əhəmiyyətli dəyişikliyə başlanıb.

Manset.az Haberler.com-a istinadən xəbər verir ki, bu, Fransa siyasətində böyük dəyişikliklərə səbəb olub və hakimiyyətin süqutunun arxasında hansı amillərin dayandığı maraq doğurur.

Fransada baş nazir Fransua Bayrunun rəhbərlik etdiyi hökumət parlamentdə etimad səsverməsində kifayət qədər dəstək ala bilmədikdən sonra faktiki olaraq devrilib. Hökumətin süqutuna səbəb, Makronun partiyası və müttəfiqlərinin parlamentdə əksəriyyətə malik olmaması olub. Bu vəziyyət, Bayrunun kabinetinin ölkə büdcəsini 44 milyard avro azaldaraq xərcləri kəsməyə çağırması ilə daha da gərginləşdi. Bu təklif, xüsusən də solçu müxalifət tərəfindən sərt şəkildə tənqid olundu.

Makronun partiyası 2024-cü ildəki Avropa Parlamenti seçkilərində ağır məğlubiyyətə uğrayıb, nəticədə parlamentdəki parçalanmış struktur dəyişməyib və hökumət heç bir qanun layihəsinə dəstək ala bilməyib. Bu da icra mexanizminin bloklanmasına səbəb olub.

Fransua Bayru yeni baş nazir təyin olunana qədər prezident səlahiyyətlərini icra edir. Lakin hökumətin artıq disfunksiyaya uğradığı deyilir. Yeni baş nazirin kimliyi hələ qeyri-müəyyəndir. Ən güclü namizədlər arasında sosialistlərdən olan Olivier For, Bernard Cazeneuve və Pierre Moscovici, həmçinin Makronun partiyasından Sebastien Lecornu və sağ təmayüllü Catherine Vautrin yer alır.

Fransada hakimiyyət hazırda Emmanuel Makron və onun "Renessans" hərəkatının rəhbərlik etdiyi azlıq hökumətində idi. Makronun ilk dövrü islahatlarla yadda qalsa da, ikinci dövründə siyasi manevr qabiliyyəti zəifləmiş, ictimai dəstək azalmışdı. Xüsusən, pensiya islahatı, immiqrasiya siyasəti və büdcə azaldılması kimi məsələlər geniş tənqidə səbəb olub.

Fransa yarı prezident sistemi ilə idarə olunur. Bu sistemdə icra hakimiyyəti həm prezident, həm də baş nazirin əlindədir. Prezident xarici siyasətə, baş nazir isə daxili siyasətə təsir göstərir. Prezident birbaşa xalq tərəfindən seçilir və baş naziri təyin etmək səlahiyyətinə malikdir. Lakin, baş nazir parlamentdən etimad səsi almalıdır. Etimad səsverməsi uğursuz olan baş nazir ya istefa verməli, ya da prezident tərəfindən vəzifəsindən azad edilməlidir.

Fransadakı son hökumət böhranı, ölkədə dərinləşən siyasi qütbləşməni və kövrək institusional strukturları üzə çıxarıb. Makronun qarşısında iki seçim var: ya cəmiyyətin bütün təbəqələrini təmsil edən bir konsensus hökuməti qurmaq, ya da növbədənkənar seçkilərə gedərək riskli bir siyasi qumara daxil olmaq.

Fransa demokratiyasının gələcəyi, yalnız yeni baş nazirin kim olmasından deyil, həm də siyasi mərkəzin gələcək inkişaf istiqamətindən asılı olacaq.