Mütəxəssislər tərəfindən hazırlanmış yeni üsul Alzheimer xəstəliyi riskini üçdə bir azalda bilər.
Manset.az xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, hər üç saniyədə bir demensiya diaqnozu qoyulan biri ilə Alzheimer xəstəliyi dövrümüzün ən böyük ictimai sağlamlıq problemlərindən birinə çevrilməyə hazırlaşır. Hazırda dünyada təxminən 50 milyon insan Alzheimer xəstəliyi ilə yaşayır. 2050-ci ilə qədər bu rəqəmin 130 milyonu keçəcəyi gözlənilir.
Lakin ekspertlər bu tendensiyanın dəyişə biləcəyinə inanırlar. Lancet Komissiyasının 2024-cü il hesabatı, Alzheimer hadisələrinin üçdə birinin risk faktorlarından qaçmaqla qarşısının alına biləcəyini ortaya qoydu.
Aşağı fiziki aktivlik, piylənmə, yüksək qan təzyiqi, siqaret, depressiya, diabet, eşitmə və görmə itkisi, sosial izolyasiya və havanın çirklənməsi daxil olmaqla 14 dəyişdirilə bilən risk faktoru var. Bununla belə, fərdlər üçün bu qədər hədəfə əməl etmək çətindir.
The Conversation-da dərc olunan məqaləyə görə, ekspertlər insult əlamətləri üçün FAST modelinə bənzər, Alzheimer üçün sadə və yaddaqalan yol xəritəsinin lazım olduğunu vurğulayırlar.
Təklif olunan model belə adlanır: SHIELD (yuxu, kəllə-beyin travmasının qarşısının alınması, məşq, öyrənmə, qidalanma).
Yuxu: Beş saatdan az yatmaq və ya orta yaşda keyfiyyətsiz yuxu almaq sonrakı həyatda Alzheimer xəstəliyi riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Kifayət qədər yuxu beyni zərərli protein yığılmasından qoruyur.
Baş Travması: İdman xəsarətləri və ya məişət zorakılığının təsirləri demans riskini artırır. Kiçik yaşlardan ehtiyat tədbirləri görmək beyin sağlamlığını qoruya bilər.
Məşq: Daimi məşq obezite, hipertoniya və depressiya riskini azaldır, eyni zamanda beyin hüceyrələrinin inkişafını dəstəkləyir. Mütəxəssislər idmanı təkcə “ürək dərmanı” deyil, həm də “beyin dərmanı” kimi qələmə verirlər.
Öyrənmə: Təhsil və ömür boyu öyrənmə beynin "idrak ehtiyatını" gücləndirir. Yeni bir dil öyrənmək və ya zehni cəhətdən çətin hobbilərlə məşğul olmaq Alzheimer xəstəliyinə qarşı qoruyucu təsir göstərir.
Qidalanma: Tərəvəz, meyvə, tam taxıl, balıq və zeytun yağı ilə zəngin olan Aralıq dənizi pəhrizi beyni iltihab və damar xəstəliklərindən qoruyaraq demans riskini azaldır.
Qarşısının alınmasının hələ qəti bir müalicəsi olmayan Alzheimer xəstəliyinə ən təsirli yanaşma olduğu vurğulansa da, SHIELD modeli cəmiyyətin asanlıqla qəbul edə biləcəyi sadə, lakin elmi əsaslı bir yanaşma təklif edir.
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, Alzheimerin "qaçılmaz" olduğu anlayışından imtina etmək lazımdır. Yaxşı həyat tərzi vərdişləri ilə milyonlarla insanın şüurunu və xatirələrini qorumaq olar.
