Yeni genişmiqyaslı araşdırma göstərib ki, müəyyən xarakter xüsusiyyətləri vaxtından əvvəl ölüm riskini əhəmiyyətli dərəcədə artıra və ya azalda bilər.
Manset.az Qaynarinfo-ya istinadən xəbər verir ki, İrlandiyanın Limerik Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, narahatlıq (neyrotizm), yüksək intizamlılıq və ünsiyyətcillik insanın ömür uzunluğuna ciddi təsir göstərir.
Tədqiqatçıların sözlərinə görə, bu xüsusiyyətlər ölüm riskinin proqnozlaşdırılmasında gəlir, təhsil və digər sosial status göstəriciləri qədər əhəmiyyətlidir.
Araşdırma çərçivəsində dörd qitədə yaşayan təxminən 570 min insanın on il ərzində toplanmış məlumatları təhlil olunub. Nəşrin qeyd etdiyi kimi, bu iş şəxsiyyət xüsusiyyətləri ilə ömür uzunluğu arasındakı əlaqəni öyrənən ən iri və ətraflı tədqiqatlardan biridir.
Narahatlıq erkən ölüm riskini artırır
Ən aydın nəticələrdən biri neyrotizmlə bağlı olub. Bu xüsusiyyət daimi narahatlıq, emosional qeyri-sabitlik və stressə meyilliliklə xarakterizə olunur.
Araşdırma göstərib ki, neyrotizm səviyyəsi yüksək olan yetkinlər bu göstəricisi aşağı olan insanlarla müqayisədə daha tez dünyasını dəyişiblər. Alimlər müəyyən ediblər ki, neyrotizm göstəricisinin hər bir bal artması istənilən zaman kəsiyində ölüm riskinin təxminən 3 faiz yüksəlməsi ilə əlaqəlidir.
Bu əlaqə xüsusilə gənc yaşlı böyüklər arasında daha güclü olub. Tədqiqatçılar bunu uzunmüddətli stressin və emosiyaların idarə olunmasında çətinliyin zamanla orqanizmi zəiflətməsi və sağlamlığa zərər vurması ilə izah edirlər.
İntizamlılıq və ünsiyyətcillik ömrü uzadır
Eyni zamanda, daha yüksək təşkilatçılıq, intizam və məqsədyönlülük səviyyəsinə malik olan insanlar arasında vaxtından əvvəl ölüm riski xeyli aşağı olub.
Məqalədə qeyd olunur ki, məsuliyyətlilik və intizam göstəricisinin hər bir bal artması ölüm riskinin 10 faiz azalması ilə əlaqəlidir ki, bu da tədqiqatda müşahidə olunan ən güclü qoruyucu təsir hesab olunur.
Yüksək ünsiyyətcillik də ömür uzunluğu ilə əlaqələndirilib. Bu xüsusiyyətin bir bal artması erkən ölüm riskini orta hesabla 3 faiz azaldıb. Xüsusilə ABŞ və Avstraliya kimi ölkələrdə bu təsir daha aydın müşahidə olunub.
Bütün xüsusiyyətlər eyni dərəcədə önəmli deyil
Araşdırma maraq, yaradıcılıq və mehribanlıq kimi xüsusiyyətlərlə erkən ölüm riski arasında ya zəif, ya da ardıcıl olmayan əlaqə aşkar edib. Bu isə bütün xarakter cizgilərinin sağlamlıq və ölüm göstəricilərinə eyni dərəcədə təsir etmədiyini göstərir.
Limerik Universitetinin psixologiya üzrə dosenti Mark MakGihan bildirib ki, ölüm riski nisbi anlayışdır və mütləq nəticə kimi qəbul edilməməlidir. Onun sözlərinə görə, yüksək neyrotizmə malik şəxslər ümumi əhali ilə müqayisədə daha yüksək risk daşısa da, bu, qaçılmaz sonluq demək deyil.
Psixoloq Paris O’Suyliabhain isə tədqiqatın nəticələrinin alimlərin və siyasətçilərin sağlamlıq risklərinə baxışını dəyişə biləcəyini qeyd edib. Onun fikrincə, şəxsiyyət xüsusiyyətləri sağlamlıq və uzunömürlülük üçün həlledici amildir və təsir gücü sosial-iqtisadi status kimi geniş yayılmış ictimai sağlamlıq determinantları ilə müqayisə edilə bilər.
Alimlər hesab edirlər ki, bu nəticələr gələcək tədqiqatlara təkan verəcək və psixoloji xüsusiyyətlərin bioloji proseslərə və sağlamlıqla bağlı davranışlara necə təsir etdiyini daha dərindən anlamağa kömək edəcək.
